دی
این که چگونه می‌توان به زندگی کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی نظم داد و یا آیا زندگی کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی اصلا نظم پذیر است یا خیر، چالش برانگیز ترین سوالی است که خانواده های دارای فرزند “ADHD” با آن مواجه اند.
تربیت کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی می‌تواند بسیار دشوار و متفاوت با دیگر کودکان باشد. در ادامه‌ی این مقاله از پایگاه دانش کلینیک آنلاین کاکادو شما را با راهکارهایی جهت تربیت و منظم کردن کودک آشنا می‌کنیم.
برنامه ریزی و مدیریت
کودکان دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی در برنامه‌ریزی، فکر کردن به روند انجام کار، مدیریت زمان و دیگر مهارت‌های مربوط به زندگی روزمره دچار مشکل هستند. مشخص کردن کارهایی که کودک باید در طول روز انجام دهد، مانند شستن صورت در اول روز، نوشتن تکالیف مدرسه، زمان خواب و مواردی مانند محدودیت در انجام بازی کامپیوتری، کمک زیادی به او می‌کند.
یک روال ثابت روزانه تنظیم کنید و در اتاق کودک بچسبانید. می‌توانید آن را با استفاده از رنگ‌های مختلف، برچسب و … جذاب کرده و در عین حال توجه کودکتان را به جزییات برنامه جلب کنید.
تمرکز بر روی جزییات کار
آن‌چه را از کودک انتظار دارید دقیق و واضح بنویسید. تا جای ممکن به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید؛ در کاری مانند “تمیز کردن اتاق”، کودک ممکن است گیج شود که از کجا شروع کند و تمرکزش را از دست بدهد. نوشتن به صورت “جمع کردن اسباب‌بازی‌ها”، “تا کردن لباس‌ها” و … کمک بیش‌تری به او می‌کند. این کار فرصت بیشتر برای موفقیت به کودک داده و اعتماد به نفس اش را افزایش می‌دهد.
ممکن است انتظار انجام همه‌ی کارهای شخصی کودک از او غیرواقع‌بینانه باشد. با تنظیم درست انتظارات، کمک بیشتر به کودک و ایجاد تجربیات مثبت، او را به سمت استقلال بیشتر سوق دهید.
دسته‌بندی کردن را به کودک آموزش دهید
کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی به راحتی دچار حواس‌پرتی می‌شود. با دسته‌بندی کردن وسایل و جا دادن در کشوها و طبقه‌های مختلف، به محیط اطرافش نظم دهید. برای این‌کار می‌توانید از برچسب‌های مختلف، کدگذاری‌های رنگی و … استفاده کنید. همچنین وسایل اضافه مانند لباس‌های کهنه، اسباب‌بازی های قدیمی و وسایل تزیینی اضافی را از اتاق او خارج کرده و اطرافش را خلوت کنید.
هنگامی که به کودک دستوری می‌دهید، مطمئن شوید او به شما توجه می‌کند
هنگامی که به کودک دستوری می‌دهید، مطمئن شوید او به شما توجه می‌کند و کاملا متوجه خواسته‌ی شما می‌شود. بهتر است بین شما تماس چشمی برقرار شود. هرچند تماس چشمی لزوما نشان‌دهنده‌ی توجه نیست. اما به احتمال زیاد کودک در آن زمان به شما توجه می‌کند. برای جلب بهتر توجه کودک، از واکنش‌های هیجانی و رفتارهای بازیگوشی مانند انواع شوخی‌ها بهره ببرید. وقتی کودک مشغول به انجام خواسته‌ی شما شد، با دادن دستورات بیشتر یا صحبت‌های متفرقه، حواس او را پرت نکنید.
انجام تکالیف مدرسه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های یک کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی است. باید ترتیب انجام تکالیف را برای او یادداشت کنید، یک مکان ثابت برای درس‌خواندن درنظر بگیرید، قبل از انجام آن‌ها، تکالیفی که باید انجام دهد و در انتها تکالیفی که انجام داده را با هم چک کنید. در مقاله‌ی “چگونه به کودک دارای ADHD در انجام تکالیف مدرسه کمک کنیم؟” مفصل‌تر به این مقوله پرداخته‌ایم.
کودک خود را در فعالیت‌های بدنی درگیر کنید.
فعالیت بدنی به کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی کمک می‌کند تا عملکرد بهتری داشته باشد و تحریکات مغزی لازم را دریافت کند. این کودکان باید حداقل ۳-۴ روز در هفته فعالیت بدنی انجام دهند. بهترین فعالیت‌ها، ورزش‌هایی مانند ورزش‌های رزمی، شنا، ژیمناستیک و دیگر ورزش‌هایی که بدن را درگیر می‌کنند هستند. کودک حتی می‌تواند در روزهای دیگر از فعالیت‌هایی مانند دوچرخه‌سواری، بازی در پارک و … سود ببرد.
در دادن بازخورد مثبت به کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی و تشویق او سخاوت به خرج دهید.
ممکن است در ابتدا نیاز باشد برای هر موفقیت و کار کودک او را با پاداش‌های ملموس مانند اسباب‌بازی‌های کوچک، برچسب و … تشویق کنید اما به مرور زمان باید پاداش‌ها را به مواردی مانند تشویق‌های کلامی و در آغوش گرفتن تغییر دهید. ایجاد حس خوب درمورد کارهایی که کودک انجام می‌دهد یک امر کلیدی در تربیت او است. درنظر داشته باشید که پاداش‌های کوچک اما مکرر در طول روز بهتر از یک پاداش بزرگ در پایان روز است. پاداش دادن به کارهای خوب بسیار بیشتر از نقد کارهای نادرست در تربیت کودک دارای ADHD موثر است.
در صورت نیاز به تنبیه، از تن صدای آرام اما قاطع استفاده کنید.
کودکان دارای ADHD همیشه نگران این هستند که به‌خاطر اشتباهاتشان از طرف دیگران مؤاخذه شوند. بنابراین ممکن است در اثر یک مکانیسم دفاعی، صحبت‌های همراه با عصبانیت، ناامیدی و منفی را فیلتر کنند. لذا وقتی شما سر آن‌ها داد می‌زنید به شما توجهی نمی‌کنند.
با لحن محکم و یکنواخت، دستورات خود را کلمه کلمه گفته و تکرار کنید. هرچه بیشتر بگویید، کم‌تر از یادشان می‌رود. توجه داشته باشید که صحبت زیاد و سخنرانی برای کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی بی معنی است پس سعی کنید زیاد از این روش استفاده نکنید! از دادن پاسخ احساسی به رفتار کودک اجتناب کنید. عصبانیت و فریاد زدن شما ممکن است اضطراب کودکتان را افزایش دهد و این پیام را در ذهنش به‌وجود بیاورد که هیچ‌کاری را نمی‌تواند درست انجام دهد.
این کودکان اغلب متوجه نمی‌شوند که مرتکب کار اشتباهی شده‌اند. شما بزرگ‌ترها باید با دادن بازخورد مناسب به رفتارهای غلط، آن‌ها را آگاه کرده و به سمت ترک آن کار و انجام کار درست به‌عنوان جایگزین هدایت کنید. پیشنهاد کار و رفتار جایگزین اهمیت بالایی دارد چون کودک دارای ADHD معمولا نمی‌تواند به راه جایگزین فکر کند و آن را پیدا کند.
برنامه پاداش
یک برنامه‌ی پاداش تنظیم کنید که کودک در ازای هر کار مثبت یا انجام بخشی از وظایفش امتیاز بگیرد و هرزمان که امتیازها به حد معینی برسند پاداش دریافت کند. کودک با این برنامه برای انجام کارهایش انگیزه پیدا می‌کند و همچنین متوجه می‌شود که خودش می‌تواند سرنوشتش را مشخص کند.
استفاده از افعال مثبت
سعی کنید همیشه از افعال مثبت استفاده کنید. به‌جای “روی مبل نپر” بگویید “ما روی مبل می‌نشینیم” و به‌جای “در خانه توپ بازی نکن” بگویید “بیرون از خانه با توپ بازی کن”.
پیامد های رفتارهای کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی
برای کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی، هر توجهی، مثبت یا منفی، حکم پاداش را دارد. پس بهترین راه برای ترک عادت بد کودک، بی‌توجهی است نه واکنش نشان دادن به آن. این کار یکی دیگر ازتکنیک های کمک کننده ای است که می‌توان به زندگی کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی نظم داد
در برابر خواسته‌ی نابه‌جای کودک پایداری کنید و به هیچ وجه تسلیم او نشوید. در آن صورت به او این پیام را می‌رسانید که قشرق باعث پیروزی می‌شود.
تنبیه کودک ADHD باید چگونه باشد؟
تنبیه کودکان ADHD بسیار مهم است با رعایت تکنیک های ذکر شده می‌توان به زندگی کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی نظم داد.
- کودک را برای تنبیه به اتاقش نفرستید. معمولا کودک در اتاق با اسباب‌بازی‌هایش سرگرم می‌شود و تبیه برای او تبدیل به پاداش می‌شود. ضمن این‌که این تنبیه ارتباطی با خطای او ندارد و به او یاد نمی‌دهد تا دیگر خطا را تکرار نکند. اگر وسایلش را در خانه پخش کرد، به این صورت تنبیهش کنید که آن‌ها را جمع کند (شما هم می‌توانید همراهیش کنید).
- پیامدهای رفتار باید فوری باشند. اگر قرار باشد دوچرخه‌سواری را کنار بگذارد اما همچنان به آن ادامه می‌دهد، نگویید فردا نمی‌توانی با آن بازی کنی. کودک تمایل به زندگی در “این‌جا و اکنون” دارد. همان‌موقع دوچرخه‌اش را بردارید و بگویید درباره‌ی پس‌دادنش در زمان دیگری صحبت خواهید کرد.
- در وعده‌هایی که به کودک می‌دهید ثابت باشید. اگر یک برنامه‌ی امتیازدهی تعیین کرده‌اید، در هنگام عصبانیت قوانین را کم و زیاد نکنید. کودک شما به مرور این رفتار را یاد می‌گیرد.
- تهدیدهای پوچ نکنید، تهدیدی کنید که قابل انجام باشد و حتما آن را انجام دهید. همچنین اطمینان حاصل کنید که هر دو والد واکنش یکسانی به رفتار کودک می‌دهند.
- واکنش به رفتار نادرست را بدون توجه به مکان انجام دهید. برخی والدین از واکنش به رفتار اشتباه فرزندشان در جمع و برداشت دیگران نگرانی دارند. کودک باید بداند رفتارش در هر محیطی باشد عواقب یکسانی دارد. همچنین مطمئن شوید قوانین شما در مدرسه و مهدکودک توسط مربیان و معلمان اجرا می‌شوند. کودک باید در برابر رفتارهای اشتباهش پاسخ یکسان دریافت کند.
- با کودک وارد بحث و مشاجره نشوید. کودک باید بداند شما رئیس هستید و تمام. اگر وارد مشاجره شوید، این پیام را ارسال می‌کنید که شما با کودک به عنوان هم‌سن و سالی که شانس پیروزی در بحث را دارد رفتار می‌کنید. به همین دلیل کودک مدام با شما وارد بحث می‌شود.
- زمانی که کودک پس از کار اشتباهش برانگیخته است، مهلت زمانی را مشخص کنید تا در مکانی که مشخص کرده‌اید بماند تا کمی آرام شود سپس درباره‌ی اشتباهش با هم صحبت کنید. در طی آن زمان سخنرانی نکنید و اجازه دهید کودک کنترل خود را به‌دست آورد.
- این در عین حال یک تنبیه فوری برای کودک است زیرا کودک دارای ADHD از سکون و سکوت بیزار است. او را مجبور نکنید تا روی صندلی بشیند زیرا ممکن است قادر به این کار نباشد. به‌جای آن وسیله‌ای که به آرامشش کمک کند در اختیار او بگذارید. این وسیله می‌تواند یک توپ cp یا یک پازل باشد.
به کودک پیش‌بینی مشکل را یاد بدهید
به کودک پیش‌بینی مشکل را یاد بدهید و با هم برای آن برنامه‌ریزی کنید و حتی پاداش و تنبیه درنظر بگیرید. سپس از کودک بخواهید آن را با صدای بلند تکرار کند. این کار به‌خصوص برای کنترل فرزندتان در انظار عمومی بسیار موثر است.
برای مثال اگر قرار است به رستوران بروید، رفتارهای خوب و بد را با هم مرور کنید. نتیجه‌ی رفتار خوب می‌تواند یک دسر و نتیجه‌ی رفتار بد برگشت به خانه و خوابیدن باشد. اگر رفتار کودک در رستوران به سمت رفتار بد سوق پیدا کرد، یک یادآوری آرام از نتیجه‌ی رفتارش کافی است.
سریع کودک را ببخشید و به او یادآوری کنید که او را دوست دارید و او کودک خوبی است اما هر کار بد عواقبی دارد و ربطی به علاقه‌ی شما به او ندارد.
آگاهی والدین مهم ترین تاثیر را در زندگی کودک دارد
بدانید که کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی، چه تفاوتی با دیگران دارد. این کودکان ممکن است سرکش، پرخاشگر، مقاوم در برابر نظم، قانون‌گریز، بیش از حد احساسی و فاقد درک از خطر باشند. همچنین توجه داشته باشید که این کودکان از یک اشکال در مغز رنج می‌برند و رفتارشان دست خودشان نیست. به این صورت شما می‌توانید با صبر و درک بیش‌تری با کودکتان برخورد کنید.
این نکته را بپذیرید که کودکان دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی به صبر، راهنمایی و تمرین بیش‌تری نیاز دارند. از مقایسه‌ی آن‌ها با دیگر کودکان بپرهیزید تا بتوانید تعاملات مثبت‌تر و موثرتری با کودک خود داشته باشید.
رفتار کودک شما ممکن است دلایل دیگری به‌جز اختلال ADHD داشته باشد؛ مانند اختلال یادگیری، اختلال اضطرابی، اختلال پردازش حسی و حتی عوارض جانبی دارو. در این صورت تربیت فرزندتان دشوارتر می‌شود. به جستجوی این دلایل بپردازید و درصدد رفعشان باشید.
هیچ معیار واقعی برای سنجش طبیعی بودن رفتار وجود ندارد
از “طبیعی” شدن رفتار کودکتان ناامید نشوید. هیچ معیار واقعی برای سنجش طبیعی بودن رفتار وجود ندارد و طبیعی بودن یک امر نسبی و ذهنی است.
کودک شما از یک اختلال رنج می‌برد و نیاز به یادآوری‌های اضافه و امکانات مختلف دارد و تفاوتی با کسی که به علت بینایی ضعیف نیاز به عینک دارد یا به علت شنوایی ناکامل نیاز به سمعک دارد، ندارد. کودک شما یک نسخه‌ی طبیعی از خودش است و می‌تواند به‌طور موثر با این اختلال کنار آمده و زندگی شاد و سالمی داشته باشد.
دراین مقاله از پایگاه دانش کلینیک آنلاین کاکادو متوجه شدیم که چگونه می‌توان به زندگی کودک دارای اختلال نقص‌توجه-بیش‌‌فعالی نظم داد.
شما عزیزان می‌توانید برای ارزیابی و درمان کودک خود به صفحه اصلی کلینیک کاردرمانی آنلاین کاکادو مراجعه فرمایید .
نویسنده: زینب باقری– کاردرمانگر
جهت کسب اطلاعات بیشتر از صفحه تماس با ما با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
منبع:
