اختلال اوتیسم, وبلاگ
توضیح اختلال اوتیسم به کودکان
آبان
کودکان دارای اوتیسم متوجه تفاوت خود با دیگران می‌شوند و می‌خواهند دلیل آن را بدانند. از طرفی‌کودکانی که ویژگی‌های اوتیسم را ندارند متوجه تفاوت کودکان دارای اوتیسم می‌شوند و سوالاتی درباره‌ی آن برایشان پیش می‌آید. این مسئله به‌خصوص زمانی بارزتر می‌شود که عضوی از خانواده‌ی شما دارای اوتیسم باشد. حال سوال اینجاست که آیا با کودکی که خود درگیر اختلال اوتیسم است و یا کودکی که در ارتباط با کودک اوتیسم است درباره این اختلال صحبت کنیم؟ توضیح اختلال اوتیسم به کودکان مشکل است اما با حفظ خونسردی و ارائه‌ی درست اطلاعات، از بروز بسیاری از مشکلات و تعارضات در محیط جلوگیری می‌شود. در این مقاله ذیل دو عنوان کلی، راهنمایی‌های لازم را در اختیار شما قرار خواهیم داد.
عنوان اول: توضیح عمومی اوتیسم
از استفاده از کلمه‌ی اوتیسم نترسید:
اگر سعی در پنهان کردن اوتیسم از کودک خود داشته باشید یا درباره‌ی آن با پچ پچ حرف بزنید، کودک یاد می‌گیرد که اوتیسم چیز بد و خجالت‌آوری است. شما حتی قبل از آنکه کودک به سنی برسد که بتواند متوجه بشود اوتیسم چیست، می‌توانید از این واژه در حضور او استفاده کنید و از توضیح اختلال اوتیسم به کودکان نترسید. خیلی از والدین نگران هستند با گفتن این تشخیص، اعتماد به نفس کودک پایین بیاید اما کودک دارای اوتیسم متوجه تفاوت خودش با دیگران می‌شود و پنهان کردن حقیقت کمکی به او نمی‌کند. معمولا زمانی که کودک وارد مدرسه شده و بین همسالان خود قرار می‌گیرد متوجه می‌شود که متفاوت رفتار می‌کند و با او متفاوت رفتار می‌شود. در این زمان شروع به پرسیدن سوال می‌کند و نیاز دارد دلیل این تفاوتها را بداند. بهترین زمان برای توضیح اختلال اوتیسم به کودکان، زمانی است که خود کودک شروع به پرسیدن سوال می‌کند.
درباره‌ی اوتیسم اطلاعات اولیه‌ای کسب کنید:
توضیح دادن درباره‌ی چیزی که از آن اطلاعی ندارید مشکل است. با یک جستجوی ساده می‌توانید اطلاعات اولیه‌ای درباره‌ی اوتیسم کسب کرده و به سوالات ساده پاسخ بدهید. کتاب‌های زیادی درباره‌ی اوتیسم نوشته شده‌اند که می‌توانند به شما برای توضیح اختلال اوتیسم به کودکان کمک کنند. کتاب‌ها و مقالاتی که توسط افراد دارای اوتیسم و خانواده‌ی درجه یک آن‌ها نوشته شده‌اند می‌توانند کمک بیشتری به شما کنند. بعضی مقالات درمورد اوتیسم خیلی منفی صحبت می‌کنند و به افراد دارای اوتیسم القا می‌کنند که باری بر دوش خانواده‌شان هستند. هنگام انتخاب منبع، این نکته را مد نظر داشته باشید.
انتظار چندین مکالمه داشته باشید:
بعد از اولین گفتگو، احتمالا کودک شما با سوالات بیشتری برخواهد گشت و شما چندین فرصت برای آموزش به او خواهید داشت. لذا فکر نکنید که همه‌ی اطلاعات را باید در یک گفتگو جای دهید. همیشه مکالمه را باز بگذارید و به کودک خود یادآوری کنید که هر سوال و حرفی داشته باشد شما آماده‌ی شنیدن و پاسخگویی هستید. جملاتی بگویید مانند:
” اگر خواستی بیش‌تر بدونی فقط بپرس.” یا “تو ممکنه بعضی وقت‌ها گیج بشی که چرا با بقیه فرق داری. من همیشه هستم تا به تو توضیح بدم.”
در بسیاری موارد کودک از سوالاتی که برایش پیش می‌آید، بیش‌تر می‌آموزد. نیاز نیست شما جواب همه‌ی سوالات را بدانید. بگویید:” نمی‌دونم.” و درباره‌ی آن جستجو کنید یا از دیگران بپرسید.
مکالمات مثبت داشته باشید:
به دنبال کتاب‌ها و فیلم‌های کودکانه، به‌خصوص آن‌هایی که توسط افرادی با اوتیسم نوشته شده‌اند بگردید. این یک راه آسان و مفرح برای معرفی و توضیح اختلال اوتیسم به کودکان و ایجاد توانایی پذیرش و کنار آمدن با تفاوتها در او است. نگذارید کودک تفاوت‌های اوتیسم را منفی ببیند. به‌جای آن، بر این وجه تمرکز کنید که او چقدر خاص، منحصربه‌فرد و ارزشمند است. مطمئن شوید که کودک بداند این‌که ناتوان است بد نیست. جملاتی بگویید مانند:
“درسته که بعضی کارها مثل بستن بند کفش برای تو سخت اما در بعضی کارها خیلی خوب هستی مثل هجی کردن یا حفظ اطلاعات درباره‌ی گربه‌ها. تو متفاوتی و این اشکالی نداره”
به کودک دارای اوتیسم خود یادآوری کنید که تنها نیست. به او بگویید که کودکان و نوجوانان دارای اوتیسم زیادی در جهان زندگی می‌کنند. ا
گر می‌توانید فرصتی برای ملاقات او با دیگر افراد دارای اوتیسم فراهم کنید. البته مطمئن شوید از طرف آن افراد، پیام‌های کودکانه‌ی “خودت باش” به فرزندتان منتقل شود و کودک شما نیازی به مخفی کردن این‌که چه کسی هست نداشته باشد.
به کودک خود به‌طور واضح بگویید که به او افتخار می‌کنید.
از لحن معمولی و خنثی استفاده کنید:
نگرش شما می‌تواند عقیده‌ی کودکتان درباره‌ی اوتیسم را شکل دهد. از همان لحنی استفاده کنید که موقع توضیح دادن این‌که چرا ماشین‌ها چرخ دارند یا چرا شما آخر هفته‌ها به خرید می‌روید استفاده می‌کنید. با این‌کار این پیام را به کودک می‌رسانید که اوتیسم داشتن اشکالی ندارد و جای نگرانی نیست.
با اطلاعات پایه‌ای و اولیه شروع کنید:
مهم است که با بخش‌های ساده شروع کنید. بر نکاتی تمرکز کنید که بیش‌تر به کودک شما مرتبط است. برای کودکان فاقد اوتیسم خانواده توضیح دهید که چرا برادر یا خواهرشان متفاوت رفتار می‌کند. جملاتی بگویید مانند:
” چون خواهر تو اوتیسم داره، بعضی وقت‌ها به سکوت نیاز داره یا اگر کسی بدون اجازه به او دست بزنه ناراحت می‌شه.”
به کودک دارای اوتیسم توضیح بدهید که اوتیسم نوعی تفاوت در مغز است نه یک بیماری. جملاتی بگویید مانند:
“الهام بدون اوتیسم به‌دنیا اومد و تو با اوتیسم. این یعنی تو با بقیه فرق داری و این اشکالی نداره. بعضی کارها برای تو سخت‌تره و بعضی کارها راحت‌تر.”
از تشبیه استفاده کنید:
تشبیه کمک می‌کند کودک تصور بهتری از اوتیسم داشته باشد. با استفاده از تشبیه، تفاوت در عملکرد مغز را برای او شرح دهید. مقایسه‌ی تُستر و سشوار یک مقایسه‌ی رایج در انجمن‌های اوتیسم است. جملاتی بگویید مانند:
“بیا فکر کنیم مغز برادرت مثل تستر کار می‌کنه. تستر یه وسیله‌ی مهمه و کار مهمی می‌کنه. مثلا مغز تو هم مثل سشوار کار می‌کنه. اون هم وسیله‌ی مهمیه. همون‌طور که تُست کردن با سشوار کار سختیه، با تستر هم نمی‌شه مو رو خشک کرد. هر دوی شما بخش خاصی از جهان هستید فقط خیلی متفاوتید.”
درمورد نقاط قوت مرتبط با اوتیسم صحبت کنید:
به طور دقیق نقاط قوت عزیزان دارای اوتیسم خود را مشخص کنید و درباره‌ی آن توضیح دهید. این‌کار به کودک می‌فهماند که اوتیسم کاملا بد نیست و او نباید برای فرد دارای اوتیسم احساس تأسف بکند. جملاتی بگویید مانند:
“دلیل این‌که تو در ریاضی خیلی خوب هستی و تخیل قوی‌ای داری اوتیسمه.”
یا
“پارسا به‌خاطر اوتیسمه که کار کردن با کامپیوتر رو خوب بلده و اطلاعات زیادی درباره‌ی گربه‌ها داره. اوتیسم هم بخش‌های عالی داره هم بخش‌های سخت.“
به طور واضح بگویید که متفاوت بودن ایرادی ندارد:
به کودک بگویید چیز بد یا اشتباهی درمورد اوتیسم وجود ندارد و او مانند دیگر افراد می‌تواند خودش باشد. کودکی که اوتیسم ندارد را تشویق کنید تا ذهن بازی داشته باشد و افراد دارای اوتیسم را بپذیرد. به کودک دارای اوتیسم یادآوری کنید که اوتیسم داشتن اشکالی ندارد و باعث بد بودن او نمی‌شود. کودکتان را تشویق کنید تا سوالات خود را بپرسد و وقتی متوجه جواب شما نمی‌شود صبور باشید.
به کودک فاقد اوتیسم خود یاد بدهید چگونه با افراد دارای اوتیسم برخورد کند:
به کودک یاد بدهید که چگونه به عزیزان دارای اوتیسمش کمک کند. به او یاد بدهید که چه کارهایی باید انجام دهد تا تعامل خوبی با افراد دارای اوتیسم داشته باشد و کمک کند تا آن‌ها احساس راحتی بیشتری داشته باشند. جملاتی بگویید مانند:”اگر دوست تو گوشش رو بگیره یعنی به سکوت نیاز داره. اگر به جای آروم ببریش و به بزرگ‌ترها بگی که دوستت به کمک نیاز داره، می‌تونی کمکش کنی.” همچنین رفتارهایی که کودک را گیج می‌کنند توضیح بدهید. جملاتی بگویید مانند:”راضیه وقتی هیجان‌زده می‌شه دست‌هاش رو تکون میده چون اوتیسم داره. این‌کار برای کسی که اوتیسم داره طبیعیه و فقط این معنی رو میده که داره بهش خوش می‌گذره.”
به کودکی که کار با کامپیوتر را بلد است هشدار دهید درمورد اوتیسم جستجو نکند:
اینترنت با مطالب منفی و گمراه کننده پر شده است. این مطالب ممکن است باعث شوند کودک دارای اوتیسم درباره‌ی خودش احساس شرمساری کند یا کودک فاقد اوتیسم فکر کند افراد دارای اوتیسم باری بر دوش خانواده هستند. کودک دارای اوتیسم اگر با نگرش‌های منفی روبه‌رو شود ممکن است اعتماد به نفس‌اش پایین بیاید یا حتی از خود متنفر بشود. با ستایش نقاط قوت او و آموزش این مسئله که همه‌ی افراد از جمله افراد دارای اوتیسم دوست داشتنی و مهم هستند، با این مسئله مبارزه کنید.
عنوان دوم: توضیح نحوه‌ی رفتار و وظایف در خانه
قوانین اصلی خانه را مشخص کنید:
به کودک خود توضیح دهید که چرا خانه‌ی شما قوانین متفاوتی دارد و عمل به آن‌ها مهم است. کودکان فاقد اوتیسم نمی‌دانند چرا بعضی اعمال برای عضو دارای اوتیسم خانواده دارای اهمیت هستند پس مهم است که شما آن را توضیح دهید. جملاتی بگویید مانند:
“چون مامان اوتیسم داره، وقتی استرس داره صدای بلند او رو اذیت می‌کنه و وقتی این اتفاق میفته به اتاق میره تا آروم بشه. وقتی مامان توی اتاقشه تو نباید پیشش بری تا سریع‌تر حالش خوب بشه.”
کودک دارای اوتیسم خود را تشویق کنید تا حساسیت‌های خود را بیان کند. جملاتی بگویند مانند:
“من نمی‌خوام لمس بشم.” یا “من به سکوت نیاز دارم.“
برای کودک دارای اوتیسم ضروری است که بداند چگونه از خود محافظت کند و کودکان فاقد اوتیسم هم باید بدانند که عضو دارای اوتیسم خانواده را جدی بگیرند و دست روی حساسیت‌های او را نگذارند.
تفاوت بین انتظار از اعضای خانواده در انجام کارهای خانه را توضیح دهید:
کودکان فاقد اوتیسم ممکن است اگر خواهر یا برادر دارای اوتیسم‌شان خیلی در کارهای خانه کمک نکند بی‌انگیزه شوند یا حسادت کنند. در این صورت باید برای آن‌ها توضیح دهید که چرا این اتفاق می‌افتد. تاکید کنید که انجام کارهای خانه به توانایی هرکس بستگی دارد نه به سن او. پس طبیعی است اگر خواهر یا برادر آن‌ها سهم کم‌تری در انجام کار خانه داشته باشد یا اصلا سهمی نداشته باشد. توضیح دهید که تمرینات درمانی، کار هستند و با بازی فرق دارند. جملاتی بگویید مانند:
“من می‌دونم به‌نظر می‌رسه خواهرت فقط بازی می‌کنه، ولی اون کار واقعا براش سخته. او داره سعی می‌کنه مهارت‌های خاصی رو یاد بگیره که براش آسون نیستن. این کار برای خواهرت درست مثل اینه که تو بری اتاقت رو تمیز کنی، فقط متفاوته.”
همیشه به کودک دارای اوتیسم خود اطمینان بدهید که مهم است. به او یادآوری کنید که عضو خانواده بودن به انجام کارهای خاص بستگی ندارد و این‌که کودک به روش خود تلاش می‌کند تا در خانه کمک کند خیلی مهم است.
تا جایی که می‌توانید به کودکانتان به طور یکسان توجه کنید:
این‌کار ممکن است سخت باشد چون کودک دارای اوتیسم اغلب به توجه ویژه‌تری نیاز دارد. مطمئن شوید تا جایی که می‌توانید برای کودکان خود به یک اندازه وقت می‌گذارید. عادت کنید به همه‌ی فرزندانتان با حرکات و جملات کوتاه محبت کنید. جملاتی بگویید مانند:
“من واقعا به تو افتخار می‌کنم.” و “کاری که بهت گفته بودم انجام بدی رو عالی انجام دادی.“
وقتی زمان دارید، با تک تک بچه‌هایتان وقت بگذرانید به‌خصوص با فرزندی که حس می‌کنید اخیرا کم‌تر مورد توجه شما قرار گرفته است. برنامه‌ریزی برای این‌کار ممکن است سخت باشد اما سعی کنید هر هفته زمان کوتاهی برای هر فرزند بگذارید.
به کودک دارای اوتیسم خود دوباره اطمینان دهید:
کودکان دارای اوتیسم ممکن است از این‌که باری بر دوش خانواده باشند یا به اندازه‌ی کافی خوب نباشند، بترسند. این اتفاق به‌خصوص زمانی رخ می‌دهد که همه بر نقص‌های آن‌ها تمرکز کنند. از این‌که ناتوانی‌های فعلی کودک را به مسئله‌ی بزرگی تبدیل کنید اجتناب کنید و همان اندازه که بر نقاط ضعف او کار می‌کنید، بر نقاط قوتش هم کار کنید. اگر کودکتان از عهده‌ی انجام کاری برنمی‌آید، با آرامش راهی جایگزین پیشنهاد دهید. با این‌کار، او از این‌که ناتوان است کم‌تر احساس گناه می‌کند. به گذران روزهای خود نگاه کنید و ببینید آیا شما با کودکتان خوش می‌گذرانید یا هر تعاملی با کودکتان صرف انجام تمرین می‌شود؟ در نظر داشته باشید کودکتان باید زمان‌هایی داشته باشد که به اهداف درمانی اختصاص نداشته باشند و آزاد باشد تا فقط بازی کند. او باید از کودکیش لذت ببرد. (و شما نیز نیاز نباید تمام عمر خود را صرف کودک و درمان او بکنید. گاهی به خودتان استراحت بدهید.)
به‌طور مرتب به کودکان فاقد اوتیسم خود اطمینان دهید:
کودکان فاقد اوتیسم شما ممکن است بعضی اوقات احساس کنند به خواهر یا برادرشان بیش‌تر توجه می‌کنید. به آن‌ها دوباره اطمینان بدهید که ارزشمند هستند فقط نیازهای متفاوتی دارند. توضیح اختلال اوتیسم به کودکان در این مورد بسیار مهم است. به فرزندتان جملاتی بگویید مانند:
“ما تو رو همون‌قدر دوست داریم که امیر رو دوست داریم فقط امیر بیش‌تر وقت‌ها به کمک نیاز داره. ما وقتی مردم به کمک نیاز دارن بهشون کمک می‌کنیم.“
فعالیت‌هایی را پیدا کنید که همه بتوانند از آن لذت ببرند:
برخی فعالیت‌های خانوادگی برای اعضای دارای اوتیسم خانواده محدودیتی ندارند اما برخی دیگر برای آن‌ها آزار دهنده هستند. در این‌صورت شما باید با او کنار بیایید. اگر می‌توانید فعالیت را طوری تغییر بدهید که او هم بتواند لذت ببرد و اگر ممکن نیست، فعالیت دیگری را انتخاب کنید. برای مثال اگر صدای بلند، عزیز دارای اوتیسم شما را آزار می‌دهد، سینما رفتن ممکن است برای او استرس‌زا باشد. می‌توانید به جای آن، با هم در خانه فیلم ببینید.
نویسنده: زینب باقری– کاردرمانگر
منبع:
شما عزیزان می‌توانید برای ارزیابی و درمان کودک خود به کلینیک کاردرمانی آنلاین کاکادو مراجعه فرمایید.
همچنین پیشنهاد می‌کنیم از مطالب صوتی پادکست اوتیسم نیز بهره ببرید.
